Aby dobrze przygotować się do zawodów sportowych, nie wystarczy solidny trening fizyczny. Gdy gra toczy się o wysoką stawkę, równie ważny, a czasem ważniejszy jest trening psychiczny. Stres przed turniejem niejednokrotnie uniemożliwia maksymalne wykorzystanie posiadanego potencjału. Z powodu dużej tremy nawet osoba uzyskująca świetne wyniki sportowe potrafi popełnić rażące pomyłki w trakcie meczu. Jak zapewnić zawodnikowi wewnętrzną równowagę, aby nie stracił wiary w siebie i szansy na zwycięstwo?
Skutki intensywnego stresu przed turniejem sportowym mogą być przyczyną różnych dolegliwości. Ból brzucha, nudności, biegunka, zaparcia czy niestrawność – to często występujące przykłady dyskomfortu typu somatycznego. U części zawodników mogą występować bolesne skurcze mięśni, bóle okolic odcinka lędźwiowego oraz sztywność karku. Może temu towarzyszyć uczucie zmęczenia, braku energii i motywacji do walki.
Przygotowanie mentalne
Psychologia sportu zajmuje się wykorzystaniem teorii, zasad i technik zaczerpniętych z psychologii w celu poprawy osiągnięć oraz rozwoju osobistego zawodników. Wbrew dość powszechnej opinii, głównym zadaniem psychologa sportu jest wyciąganie sportowców z kryzysu mentalnego, czyli popularnego dołka psychicznego. Psycholog pracuje ze sportowcami przede wszystkim po to, aby uwolnić drzemiący w nich potencjał pozwalający na pokonywanie kolejnych barier psychofizycznych w celu poprawy wyników sportowych.
Trening mentalny to pewnego rodzaju zestaw ćwiczeń, który jeśli jest systematycznie powtarzany, prowadzi do zdobywania, kształtowania oraz utrwalania cech i umiejętności psychicznych zawodnika. Podczas treningu psycholog sportu zwraca uwagę na rozwój, a nie na eliminację niedoskonałości. Proponowane przez niego ćwiczenia służą regulacji emocji i uwagi, obniżeniu poziom lęku czy poprawie automatyzmu wykonywania czynności.
Turniej siatkarski
Przygotowanie do turnieju siatkówki powinno rozpocząć się kilka tygodni przed zawodami. Zawodnicy muszą stopniowo zwiększać intensywność treningów, aby dostosować się do aktualnej formy. Podstawą sukcesu jest właściwa motywacja oraz przyjęcie odpowiedniej strategii i taktyki skorelowanej ze składem drużyny. W systemie przygotowania do turnieju należy uwzględnić takie aspekty, jak analiza techniki i taktyki gry, odpowiednie nawodnienie i dieta, regeneracja między treningami, kontrola stanu zdrowia oraz regularne monitorowanie wydolności zawodników.
Turniej z reguły wiąże się z długotrwałym wysiłkiem fizycznym oraz stresem, które wynikają z napiętego kalendarza spotkań. Dlatego poza treningami indywidualnymi i zespołowymi konieczne jest odpowiednie przygotowanie mentalne zawodników. Ważne, aby każdy członek drużyny był skupiony na wspólnym celu i wierzył w możliwości swoje oraz zespołu. Z pewnością w budowaniu pewności siebie pomagają regularne sesje z psychologiem sportowym. W redukcji stresu przedmeczowego pomocne są techniki relaksacyjne.
Rutyny przedmeczowe
Dobrą formę sportową buduje się poprzez wielokrotne powtarzanie różnych elementów i czynności podczas treningu. Rutyna przedstartowa to ułożony przez sztab szkoleniowy ciąg czynności wykonywanych zawsze przed zawodami. Posiadanie wypracowanej i wdrożonej rutyny przedstartowej pomaga skoncentrować się na występie i zadaniach meczowych. Dzięki niej wzrasta poziom pewności siebie zawodników i zmniejsza się poziom stresu przed turniejem.
Na rutynę składają się m.in. takie elementy, jak dieta, regeneracja dzień przed zawodami, sen i relaksacja umysłu, przygotowanie muzyki, której słuchasz przed zawodami, przypomnienie sobie celu i założonej taktyki, rozgrzewka czy kontrola stresu przed zawodami. Działania rutynowe powinny zawierać trzy niezbędne składniki: emocje, zachowania oraz myśli.
Zdaniem naukowców zajmujących się problemami psychofizycznego przygotowania sportowców do treningów i zawodów, rutyna pomaga w utrzymaniu koncentracji, wzmacnia motywację oraz poprawia postawę podczas zawodów. Im wyższy poziom przygotowania indywidualnego oraz zespołowego do turnieju, tym większy wpływ rutyny na wynik drużyny.
Wizualizacja
Ważną częścią przygotowań do występów sportowych jest wizualizacja. To trening bezwysiłkowy, podczas którego zawodnik wyobraża sobie różne elementy związane z uprawianą dyscypliną, koncentrując się na jak największej liczbie doznań i pozytywnych rezultatach. Wizualizacja pobudza układ nerwowy oraz mięśniowy do pracy, która zbliżona jest wtedy doznaniowo do treningu lub zawodów.
Podczas dobrze wykonywanej wizualizacji mózg wysyła podobne sygnały do mięśni, jak podczas faktycznego wysiłku. Dlatego już samo wyobrażanie sobie wykonywania jakiejś czynności sprawia, że ta czynność zaczyna się utrwalać w mózgu jako ciąg bodźców i reakcji. Pobudzana jest pamięć mięśniowa, która później pomaga automatycznie reagować na te same elementy, które wyobrażamy sobie podczas wizualizacji.
Wyznaczanie celów
Wizualizacja powinna odbywać się w ciszy i spokoju. Koncentracja jest niezbędna, aby nic nie wytrącało się ze stanu równowagi emocjonalnej. W tym celu poszukaj odpowiedniego miejsca, dobierz wygodną pozycję i wizualizuj z zamkniętymi oczami. Angażuj wszystkie zmysły, gdyż taki trening jest skuteczniejszy. Staraj się poczuć piłkę w rękach, lot piłki czy dźwięk piłki przelatującej nad siatką i upadającej na parkiet.
Obraz widziany podczas wizualizacji jest idealny. W takim świecie powinno się wszystko udawać – ruchy, zagrania i wynik końcowy. W ten sposób utrwalasz wzorce, które doprowadzają cię do perfekcji. Zawodnik może wizualizować sobie różne trudne sytuacje meczowe. Trening reakcji na złe wydarzenia powinien uczyć, jak pokonywać problemy na drodze do zwycięstwa.